KSZTAŁCENIE INTEGRACYJNE UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH I PRZEWLEKLE CHORYCH
W SZKOŁACH OGÓLNODOSTĘPNYCH, INTEGRACYJNYCH I PROWADZĄCYCH ODDZIAŁY INTEGRACYJNEW ŚWIETLE PRAWA OŚWIATOWEGO.
(aktualizacja na dzień 21.06.2005 rok) Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 07. września 1991 roku z późniejszymi zmianami,
nowelizacja z 2001 roku Dz.U. Nr 111, poz. 1194, z późniejszymi zmianami :
system oświaty zapewnia możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez
dzieci i młodzież niepełnosprawną zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i
edukacyjnymi oraz predyspozycjami;
system oświaty zapewnia opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie im
realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz
zajęć rewalidacyjnych;
poprzez szkołę integracyjną lub oddział integracyjny należy rozumieć odpowiednio szkołę lub oddział, w których uczniowie posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem ze zdrowymi rówieśnikami;
szkołom integracyjnym nie ustala się obwodów szkolnych;
organem prowadzącym przedszkola integracyjne i z oddziałami integracyjnymi, szkoły podstawowe integracyjne i z oddziałami integracyjnymi oraz gimnazja integracyjne i z oddziałami integracyjnymi jest gmina; organem prowadzącym szkoły ponadgimnazjalne integracyjne i z oddziałami integracyjnymi jest powiat;
jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka w przedszkolu integracyjnym, szkole podstawowej lub gimnazjum integracyjnym, odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa na miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli i szkół;
zapewnienie uczniom niepełnosprawnym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do i ze szkoły lub zwrot kosztów przewozu środkami komunikacji publicznej dla ucznia i jego opiekuna (jeżeli dowożą dziecko rodzice) jest obowiązkiem gminy;
jedną z form działalności dydaktyczno - wychowawczej szkół (wszystkich) są zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów mających trudności w nauce oraz inne zajęcia wspomagające rozwój dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi, które mogą być prowadzone także z udziałem wolontariuszy (szczegółowe informacje dot. wprowadzania do placówek wolontariuszy można znaleźć m.innymi w rozporządzeniu MENiS z dnia 11 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno - pedagogicznych...Dz.U. Nr 5, poz. 46, 2003 rok);
podręczniki szkolne i książki pomocnicze do kształcenia specjalnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym, niewidomych, słabo widzących, niesłyszących kształcących się w oddziałach integracyjnych są dofinansowywane z budżetu państwa i można je zamawiać, nieodpłatnie na adres szkoły, za pośrednictwem Kuratorium Oświaty w Gdańsku (wszelkich dodatkowych informacji udziela pani wizytator Róża Konkiel tel.(0-58) 346-32-18);
Rozporządzenie MENiS z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie warunków organizowania
kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz
niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i
integracyjnych Dz.U. Nr 19, poz 167:
kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w
szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i integracyjnych jest prowadzona nie dłużej niż
do ukończenia przez ucznia: 18 roku życia (szkoła podstawowa), 21 roku życia (gimnazjum), 24 roku życia (szkoła ponadgimnazjalna);
przedszkola i szkoły, do których uczęszczają uczniowie niepełnosprawni i niedostosowani społecznie, zapewniają dzieciom i młodzieży: a) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu z PP-P; b) odpowiednie warunki do nauki (w tym sprzęt rehabilitacyjny); c) realizację programów nauczania, wychowania i programów profilaktycznych dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka, z wykorzystaniem odpowiednich form i metod pracy; d) zajęcia rewalidacyjne lub socjoterapeutyczne (także zgodne z zaleceniami zawartymi w orzeczeniu z PP-P; e)
integrację ze środowiskiem rówieśniczym;
przedszkola i szkoły, do których uczęszczają uczniowie niepełnosprawni, udzielają
pomocy rodzicom i prawnym opiekunom dzieci i młodzieży niepełnosprawnych i
niedostosowanych społecznie w zakresie doskonalenia umiejętności niezbędnych we
wspieraniu ich w rozwoju (przedszkola i szkoły winny więc opracować program wspierania
rodziny dziecka niepełnosprawnego, równoległy do konstruowanych programów
edukacyjnych);
w przedszkolach i szkołach integracyjnych (prowadzących oddziały integracyjne)
zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje wymagane do zajmowania
stanowiska nauczyciela w odpowiednich typach i rodzajach specjalnych przedszkoli i
szkół (pedagogów specjalnych) oraz odpowiednich specjalistów (terapeutów), w celu
współorganizowania kształcenia integracyjnego. Ww. wymienieni nauczyciele i specjaliści: a) rozpoznają potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne dzieci i młodzieży niepełnosprawnych (dokonują diagnozy roboczej);
b) współorganizują zajęcia edukacyjne i pracę wychowawczą w formach edukacyjnych (wspólnie z nauczycielami wiodącymi prowadzą zajęcia, wybierają, dostosowują bądź opracowują indywidualne programy edukacyjne, wychowawcze i profilaktyczne, uczestniczą w zajęciach edukacyjnych prowadzących przez innych nauczycieli
c) prowadzą zajęcia rewalidacyjne lub socjoterapeutyczne (jeżeli posiadają stosowne kwalifikacje i uprawnienia)
d) udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne (bez udziału drugiego nauczyciela) w doborze metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi e) prowadzą bądź organizują różnego rodzaju formy pomocy pedagogicznej i psychologiczne dla dziecka i jego rodziny (tu program wspierania rodziny);
dyrektor przedszkola i szkoły ustala zajęcia, w których (ze względu na potrzeby edukacyjne niepełnosprawnych dzieci i młodzieży) uczestniczą nauczyciele ze specjalnym przygotowaniem lub inni specjaliści to dyrektor ustala, na których zajęciach obecnych jest dwóch nauczycieli!
dla uczniów niepełnosprawnych dostosowuje się warunki i formę przeprowadzania sprawdzianu po klasie VI-tej, egzaminu gimnazjalnego po klasie III-ciej, egzaminu maturalnego, egzaminu dojrzałości, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Wszystkie ww. sprawdziany i egzaminy odbywają się zgodnie z przepisami w sprawie warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i
egzaminów w szkołach publicznych oraz zgodnie z wytycznymi Centralnej Komisji
Egzaminacyjnej dot. sposobów dostosowań. W czasie przeprowadzania ww. sprawdzianów
egzaminów, należy zapewnić obecność specjalisty z zakresu danej niepełnosprawności lub
niedostosowania społecznego (oligofrenopedagoga, tyflopedagoga, surdopedagoga,
pedagoga resocjalizacji oraz tłumacza języka migowego), jeżeli jest to niezbędne dla
uzyskania właściwego kontaktu z uczniem lub absolwentem oraz pomocy przy obsłudze
specjalistycznego sprzętu i środków dydaktycznych!!!
Rozporządzenie MEN z dnia 12 lutego 2001 roku w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania Dz.U. Nr 13, poz. 114, z późniejszymi zmianami Dz.U. Nr 23, poz. 192 z 2003 roku: zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno - pedagogicznych wydają, na pisemny wniosek rodziców bądź prawnych opiekunów, orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dzieciom i młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi
(niepełnosprawnym), wymagającym specjalnej organizacji nauki i metod pracy (orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego nie są wydawane "na zawsze", orzeczenia te wydaje się na określony czas, po którym tracą ważność; jeżeli zaś w związku ze zmianą okoliczności stanowiących podstawę wydania orzeczenia ustanie potrzeba kształcenia specjalnego (dziecko przestanie być niepełnosprawne) zespół orzekający, na wniosek rodziców lub prawnych opiekunów, wyda orzeczenie uchylające);
w orzeczeniu zespół określa zalecaną formę kształcenia specjalnego, tu kształcenia w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej lub z oddziałami integracyjnymi;
także w orzeczeniu zespół zaleca formy stymulacji, rewalidacji i terapii,
usprawniania, rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron dziecka oraz inne
formy pomocy psychologiczno - pedagogicznej, a także określa możliwości rozwojowe i
potencjał dziecka (te wszystkie informacje służą potem nauczycielowi do konstruowania
indywidualnych programów terapeutyczno - edukacyjnych dla poszczególnych uczniów
niepełnosprawnych);
zespoły orzekające wydają także orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania
dzieciom i młodzieży przewlekle chorym (dłużej niż okres 21 dni) z uwagi na
utrudnienia bądź niemożność uczęszczania do szkoły - często takie orzeczenia otrzymują
także uczniowie o szczególnie poważnie zaburzonym zachowaniu, zagrażającym zdrowiu i
bezpieczeństwu własnemu oraz innych);
Rozporządzenie MENiS z dnia 07 stycznia 2003 w sprawie zasad udzielania i organizacji
pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i
placówkach Dz.U. Nr 11, poz. 114:
szkoły udzielają uczniom, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno - pedagogicznej, która w odniesieniu do uczniów niepełnosprawnych polega w szczególności na: rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwienie zaspokojenia ich, organizowaniu różnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej (tu zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze, psychoedukacyjne i specjalistyczne: korekcyjno - kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne i inne o
charakterze terapeutycznym), wspieraniu nauczycieli i rodziców w działaniach wyrównujących szanse edukacyjne ucznia, udzielaniu nauczycielom pomocy w dostosowywaniu wymagań edukacyjnych, wynikających z realizowanych przez uczniów programów nauczania do ich indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych,
wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych,
podejmowaniu działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych,
wspieraniu nauczycieli i rodziców w organizowaniu doradztwa oraz zajęć związanych z
wyborem dalszego kształcenia i zawodu - w związku z tak szerokim zakresem udzielania
pomocy dziecku, jego rodzinie i nauczycielom konieczne jest zatrudnianie w placówkach
integracyjnych i prowadzących oddziały integracyjne specjalistów: pedagogów specjalnych z różnych dziedzin pedagogiki, psychologów, terapeutów, logopedów, rehabilitantów i innych;
Rozporządzenie MENiS z dnia 11 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych zasad
działania publicznych poradni psychologiczno - pedagogicznych, w tym poradni
specjalistycznych Dz.U. Nr 5, poz. 46, 2003 rok:
uczeń przewlekle chory (z problemami zdrowotnymi), uczęszczający do klasy
ogólnodostępnej lub do klasy integracyjnej (jako uczeń pełnosprawny!) może otrzymać z
poradni psychologiczno - pedagogicznej, na pisemny wniosek rodzica lub prawnego
opiekuna, opinię "wspierającą", dot.
a) dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych,
b) przyjęcia do klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej kandydata z problemami
ograniczającymi możliwość wyboru kierunku kształcenia, c) przystąpienia ucznia z
problemami zdrowotnymi do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku szkoły
podstawowej, egzaminu w ostatnim roku gimnazjum i egzaminu maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych;
uczeń z wadą słuchu otrzyma z poradni opinię w sprawie zwolnienia go z nauki drugiego
języka obcego;
Rozporządzenie MENiS z dnia 29 stycznia 2003 roku w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży, Dz.U. Nr 23, poz. 193, 2003
rok:
indywidualne nauczanie dzieci i młodzieży przewlekle chorej, na podstawie orzeczenia z
poradni psychologiczno - pedagogicznej, prowadzone jest przez jednego lub kilku
nauczycieli szkoły. Uwaga! Uczeń niepełnosprawny posiadający orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego może otrzymać drugie orzeczenie - o potrzebie indywidualnego
nauczania, jeżeli warunki zdrowotne nie pozwolą mu uczęszczać do szkoły razem z
rówieśnikami. W uzasadnionych przypadkach dyrektor szkoły może powierzyć prowadzenie indywidualnego nauczania nauczycielowi zatrudnionemu w innej placówce (np. specjalnej, gdy uczeń jest niepełnosprawny, lub nauczycielowi z innej szkoły, który ma stosowne uprawnienia);
zajęcia w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu dziecka - w szczególności w domu rodzinnym! Nie wyklucza to jednak prowadzenia nauczania indywidualnego w szkole. Dzieci, którym poradnia psychologiczno - pedagogiczna
przyznała nauczanie indywidualne, wymagają szczególnego wsparcia. Najważniejsze jest
umożliwienie im kontaktów rówieśniczych w środowisku szkolnym. Uczniowi nauczanemu
indywidualnie, jeżeli pozwala na to jego stan zdrowia, powinno się umożliwić udział w różnego rodzaju uroczystościach klasowych i szkolnych, także z pojedynczym włączaniem go w zajęcia lekcyjne. Dla każdego ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie
indywidualnego nauczania, dyrektor szkoły ustala zasady, zakres, miejsce i czas
prowadzenia zajęć. Uwaga! Nie może jednak istnieć sytuacja, gdy uczeń niepełnosprawny,
który dodatkowo posiada orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, uczęszcza na
wszystkie zajęcia lekcyjne ze zdrowymi rówieśnikami, po lekcjach zaś organizuje mu się
nauczanie indywidualne wg. tygodniowego wymiaru godzin zgodnie z cytowanym
rozporządzeniem! Czasami, przed zmianą organizacji nauczania ucznia niepełnosprawnego - z nauczania indywidualnego na (często ponowne) nauczanie w klasie ogólnodostępnej bądź integracyjnej (szczególnie w przypadku uczniów z zaburzonym zachowaniem) - praktykuje się organizowanie tego nauczania na terenie szkoły ze stopniowym włączaniem ucznia w grupę klasową.
Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 roku w sprawie ramowych statutów publicznego
przedszkola oraz publicznych szkół Dz.U. Nr 61, poz. 624, zmiana: Dz.U. Nr 10, poz. 96
z 2002 roku; Dz.U. Nr 146, poz. 1416 z 2003 roku; Dz.U. Nr 66, poz. 606 z 2004 roku;
Dz.U. Nr 10, poz. 2878 z 2005 roku:
liczba uczniów w oddziale integracyjnym w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum,
szkole ponadgimnazjalnej wszystkich typów wynosi od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów
niepełnosprawnych;
w oddziałach integracyjnych w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach
zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne
oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne - za określenie zgodności
kwalifikacji nauczyciela ze specjalnym przygotowaniem pedagogicznym z prowadzonymi
przez niego zajęciami odpowiedzialny jest dyrektor placówki. Nauczyciel pełniący
funkcją nauczyciela wspierającego w oddziale integracyjnym winien posiadać odpowiednie
dyplomy bądź zaświadczenia o odbytych kursach kwalifikacyjnych z zakresu pedagogiki
specjalnej (dowolnej) a ponadto winien: znać i rozumieć potrzeby uczniów z różnego
rodzaju niepełnosprawnościami i trudnościami w uczeniu się, znać różnorodne metody i
formy pracy z uczniami niepełnosprawnymi w oddziałach specjalnych lub integracyjnych,
być przygotowanym pod względem metodycznym i merytorycznym do pracy edukacyjnej (musi posiadać dokumentację, świadczącą o tym, iż "umie uczyć"); bardzo często nauczyciele wspierający (pedagodzy specjalni) mają uprawnienia do prowadzenia zajęć
rewalidacyjnych;
Uwaga! Zadania nauczyciela wspierającego, zadania nauczyciela wiodącego (nauczyciela przedmiotu) oraz zadania dyrektora szkoły integracyjnej i prowadzącej oddziały integracyjne także znajdują się na stronie internetowej Kuratorium Oświaty w Gdańsku!
szkołach podstawowych i gimnazjach można dodatkowo zatrudniać, w uzasadnionych
przypadkach, pomoc nauczyciela (osobę nie będącą nauczycielem);
dyrektor winien powołać na terenie kierowanej przez siebie placówki, zespoły
problemowo - zadaniowe, ds. integracji. Zespołem tym kieruje przewodniczący, w
zespołach spotykają się i pracują nauczyciele uczący w klasach integracyjnych oraz
inni specjaliści, w celu omawiania i rozwiązywania bieżących problemów integracyjnych,
ustalania kryteriów naboru uczniów do klas integracyjnych (zarówno niepełnosprawnych,
jak i sprawnych) oraz wzajemnego wspierania się w pracy dydaktyczno - wychowawczej w
aspekcie integracji uczniów zdrowych i niepełnosprawnych (niekiedy do takich zespołów
należą także rodzice uczniów niepełnosprawnych);
statut szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych różnego typu określa
cele i zadania placówki uwzględniające (także) program wychowawczy dostosowany do
potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska - oznacza to, iż w
placówkach integracyjnych i prowadzących oddziały integracyjne konieczne jest
uwzględnianie systematycznego procesu wspierania integracji w programach wychowawczych, a także w planach pracy poszczególnych wychowawców klas;
statut szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych różnego typu określa
szczegółowe zasady wewnątrzszkolnego oceniania uczniów (WSO) - w placówkach
integracyjnych, prowadzących oddziały integracyjne a także w innych placówkach
ogólnodostępnych WSO winno uwzględniać kryteria oceniania uczniów z danym rodzajem
niepełnosprawności (sposób oceniania i egzekwowania wiedzy, wykazanie swoich mocnych
stron i umiejętności, sposób motywowania ucznia do pracy i inne);
statut szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej winien określać także
organizację zajęć dodatkowych dla uczniów niepełnosprawnych z uwagi na ich szczególne
potrzeby (tzw. program rewalidacyjnego wspierania). Dzieciom i młodzieży
niepełnosprawnej w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej lub z oddziałami
integracyjnymi zapewnia się:
a) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego,
b) odpowiednie warunki do nauki, oprzyrządowanie i środki dydaktyczne oraz dostępność środowiska szkolnego,
c) realizację, we współpracy z rodziną, programu nauczania dostosowanego do indywidualnych możliwości i potrzeb edukacyjnych, z wykorzystaniem form i metod pracy dydaktycznej odpowiednich do zaburzeń i odchyleń rozwojowych,
d) zajęcia rewalidacyjne lub inne zajęcia specjalistyczne.
szkoły podstawowe i gimnazja organizują świetlice dla uczniów, którzy muszą przebywać
dłużej w szkole ze względu na czas pracy ich rodziców (prawnych opiekunów),
organizację dojazdu do szkoły lub innych okoliczności wymagających zapewnienia
uczniowi opieki w szkole - do świetlicy mają prawo uczęszczać wszyscy uczniowie danej
szkoły i gimnazjum, w tym także uczniowie niepełnosprawni!
Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół
Dz.U. Nr 51, poz. 458, z późniejszymi zmianami: Dz.U. Nr 210, poz. 2041 z 2003 roku;
Dz.U. Nr 19, poz. 165 z 2005 roku:
wszystkich uczniów (pełno i niepełnosprawnych) obowiązuje podstawa programowa
kształcenia ogólnego (co w praktyce oznacza, iż wszystkie dzieci uczą się tych samych
przedmiotów nauczania, tylko każde na poziomie swoich własnych możliwości
intelektualnych, emocjonalnych i fizycznych) z wyjątkiem uczniów upośledzonych w
stopniu umiarkowanym i znacznym, dla których opracowano odmienną podstawę programową, w oparciu o którą zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z danymi uczniami układa indywidualne programy edukacyjne. Zespół winien uznawać prawo osób
niepełnosprawnych do rozwoju we własnym tempie i uwzględniać to prawo podczas
ustalania kierunków pracy z uczniem. Wskazane jest także nawiązanie współpracy z
rodziną, włączanie jej w tworzenie planu rewalidacji i, w miarę możliwości, w
realizowanie pewnych jego elementów w domu rodzinnym ucznia.
Rozporządzenie MENiS z dnia 12 lutego 2002 roku w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych Dz.U. Nr 15, poz. 142, z późniejszymi zmianami: Dz.U. Nr 137,
poz. 1155 z 2002 roku; Dz.U. Nr 39, poz. 337 z 2002 roku; Dz.U. Nr 116, poz. 1093, z
2003 roku; Dz.U. Nr 43, poz. 393 z 2004 roku:
dla uczniów niepełnosprawnych można wydłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym co najmniej o jeden rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych (ze wszystkich lub niektórych przedmiotów) - z punktu widzenia kształcenia
integracyjnego wskazane jest tu organizowanie tzw. ciągów edukacyjnych, by uczeń
niepełnosprawny, przy wydłużonym etapie kształcenia, miał gdzie realizować swój
program (najkorzystniej także w oddziale integracyjnym, nie zaś w dużej klasie bez
wsparcia nauczyciela - specjalisty). Wydłużenie etapu edukacyjnego nie jest tożsame z
powtarzaniem danej klasy! Winno być uzgodnione z rodzicami ucznia niepełnosprawnego,
dobrze jest także zasięgnąć opinii specjalistów z poradni psychologiczno - pedagogicznej. Uczeń niepełnosprawny, któremu wydłuża się etap kształcenia, nie otrzymuje promocji do klasy programowo wyższej lub nie kończy szkoły właśnie z uwagi na to wydłużenie. Decyzję o wydłużeniu danemu uczniowi niepełnosprawnemu etapu kształcenia podejmuje się uchwałą Rady Pedagogicznej, najczęściej w trakcie jego trwania. Dla ucznia, któremu wydłuża się etap kształcenia, konieczne jest napisanie programu edukacyjnego na wydłużony rok szkolny, uwzględniając jego potrzeby i możliwości rozwojowe oraz różne rozwiązania organizacyjne;
w szkolnym planie nauczania, dyrektor placówki, w uzgodnieniu z organem prowadzącym,
przydziela dodatkowe godziny rewalidacyjne (indywidualne lub grupowe) dla uczniów
niepełnosprawnych (stosownie do zaleceń zapisanych w orzeczeniu o kształceniu
specjalnym z poradni psychologiczno - pedagogicznej). W tych orzeczeniach poradnia
zaleca, co w rozwoju dziecka winno się wspierać na zajęciach rewalidacyjnych, nie
podaje ilości godzin - to zależy od rzeczywistych potrzeb dziecka, dyrektora i
finansów z organu prowadzącego. W zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności
należy uwzględnić następujące zajęcia rewalidacyjne: korekcji wad postawy, korygujące
wady wymowy, orientacji przestrzennej i poruszania się, nauki języka migowego lub
innych alternatywnych metod komunikacji, inne, wynikające z programów rewalidacji
(także ogólnorozwojowe, kompensacyjne i usprawniające, wspierające i stymulujące
rozwój intelektualny);
obowiązują plany nauczania zgodne z etapem kształcenia (cytowane Rozporządzenie
zawierają szczegółowe plany nauczania dla wszystkich typów szkół z wyszczególnieniem
rodzajów niepełnosprawności;
w szkole podstawowej integracyjnej oraz prowadzącej oddziały integracyjne, w gimnazjum integracyjnym i prowadzącym oddziały integracyjne, w integracyjnych szkołach ponadgimnazjalnych i prowadzących oddziały integracyjne na tym etapie edukacji na zajęciach z języków obcych, informatyki, elementów informatyki i technologii
informatycznej a także na ćwiczeniach laboratoryjnych i zajęciach wychowania fizycznego podział na grupy jest obowiązkowy, z tym że grupa nie powinna liczyć mniej
niż 5 uczniów.
Rozporządzenie MENiS z dnia 5 lutego 2004 roku w sprawie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania ich dopuszczania Dz.U. Nr. 25, poz. 220:
w szkole podstawowej, w gimnazjum oraz w szkole ponadgimnazjalej (także integracyjnej
oraz z oddziałami integracyjnymi) wyboru programu nauczania ogólnego dla zajęć
edukacyjnych dla danego oddziału (klasy) dokonuje nauczyciel prowadzący dane zajęcia,
uwzględniając możliwości i zainteresowania uczniów (w tym uczniów niepełnosprawnych).
By dobrze dobrać program nauczania dla całej klasy integracyjnej nauczyciel przedmiotu
(wiodący) winien skonsultować się z nauczycielem wspierającym danej klasy;
w odniesieniu do ucznia niepełnosprawnego nauczyciel może:
a) wykorzystywać w pracy dowolny program edukacyjny z zestawu dopuszczonego przez
ministra, z zamieszczaniem w aneksie uwag do realizacji tego programu uwzględniających
możliwości ucznia (tu nie występuje obniżenie wymagań)
b) częściowo wykorzystywać program z zestawu w postaci dostosowywania treści, metod i form pracy do możliwości ucznia (tu występuje obniżanie wymagań edukacyjnych do poziomu i możliwości ucznia)
c) opracować własny program dla danego ucznia;
opisane wyżej modyfikacje programów (b, c) wchodzą w skład szkolnego zestawu
programowego i powinny zyskać pozytywną opinię rady pedagogicznej - potwierdzona
wpisem do księgi protokołów rady pedagogicznej, rady rodziców (w tym wypadku zgody
rodziców poszczególnych uczniów niepełnosprawnych - pisemna) oraz nauczyciela
mianowanego lub dyplomowanego posiadającego wykształcenie wyższe z dziedziny wiedzy zgodnej z zakresem treści, które obejmuje program lub posiadającego wyższe
wykształcenie z zakresu pedagogiki specjalnej zgodnej z rodzajem niepełnosprawności
dziecka lub posiadającego doświadczenie w zakresie pracy w oddziałach integracyjnych;
kuratorzy oświaty (wizytatorzy) oraz publiczne placówki doskonalenia nauczycieli są
zobowiązani do udzielania szkołom i nauczycielom niezbędnej pomocy metodycznej w
sprawach szkolnego zestawu programów (także w aspekcie opiniowania);
Uwaga!: uczniowie niepełnosprawni w oddziale integracyjnym w zasadzie powinni
korzystać z takich samych podręczników co ich zdrowi rówieśnicy w tej samej klasie, od
nauczycieli zależy jednak, jakie podręczniki z danego zestawu kupią rodzice dla ucznia
niepełnosprawnego a jakich kupować nie muszą, gdyż uczeń nie będzie w stanie z nich
skorzystać z uwagi na utrudnienia związane z niepełnosprawnością - w takiej sytuacji
uczeń niepełnosprawny pracuje wykorzystując pomoce dydaktyczne przygotowane przez
nauczyciela. Podręczniki do kształcenia specjalnego, zamawiane poprzez Kuratorium
Oświaty, winny być traktowane jako pomocnicze (do prac domowych, różnorodnych zajęć
dodatkowych i rewalidacyjnych);
Rozporządzenie MENiS z dnia 07 września 2004 roku w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania
egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych Dz.U. Nr 199, poz. 2046, zmiana: Dz.U. Nr 74, poz. 2046 z 2005 roku:
nauczyciel jest obowiązany, na podstawie opinii, z publicznej lub niepublicznej
poradni psychologiczno - pedagogicznej, lub orzeczenia o potrzebie kształcenia
specjalnego (także orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania), z publicznej
poradni psychologiczno - pedagogicznej dostosować wymagania edukacyjne do
indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia, u którego stwierdzono trudności w uczeniu
się - dostosować nie zawsze oznacza zmniejszać! Nauczyciel zmniejsza wymagania w
stosunku do uczniów z upośledzeniem umysłowym i uczniów o niższym poziomie
funkcjonowania intelektualnego (co diagnozuje i zaleca specjalista w poradni), w
odniesieniu do pozostałych uczniów niepełnosprawnych, nauczyciel szuka różnorodnych
sposobów i metod, by uczeń posiadł należyte wiadomości i umiejętności bez zaniżania
wymagań edukacyjnych!
nauczyciel, na początku roku szkolnego, informuje uczniów niepełnosprawnych i ich
rodziców o wymaganiach edukacyjnych wynikających z realizowanego, dostosowanego do
indywidualnych możliwości ucznia, programu (program indywidualny, modyfikacje
programowe, aneks o sposobie realizacji programu - cytowane a), b), c) oraz sposobach
sprawdzania jego osiągnięć edukacyjnych;
nauczyciel ocenia osiągnięcia edukacyjne ucznia niepełnosprawnego w odniesieniu do
stopnia realizacji przez niego dostosowanego programu (programu indywidualnego,
modyfikacji programowych, aneksu o sposobie realizacji programu - cytowane a), b), c)
- uczeń niepełnosprawny także może uzyskiwać oceny celujące i bardzo dobre oraz
otrzymywać świadectwa z czerwonym paskiem! Warunki, sposoby i kryteria oceniania
uczniów niepełnosprawnych winny być uwzględnione w WSO szkoły;
nauczyciel, na początku roku szkolnego, informuje uczniów niepełnosprawnych i ich
rodziców o warunkach i sposobie oraz kryteriach oceny z zachowania, co także winno
mieć swoje odniesienie do WSO szkoły;
w klasach integracyjnych ocenę z zachowania, tak jak i w innych klasach, ustala
wychowawca klasy, oceny klasyfikacyjne ustalają nauczyciele prowadzący dane zajęcia
edukacyjne, po zasięgnięciu opinii nauczyciela współorganizującego kształcenie
integracyjne (nauczyciela specjalnego, wspierającego) - w praktyce zawsze dwaj
nauczyciele razem oceniają ucznia niepełnosprawnego;
uczeń niepełnosprawny, tak jak każdy inny, w klasach I - III otrzymuje ocenę opisową z
zachowania i osiągnięć edukacyjnych (klasyfikacyjnych); w klasach starszych z
osiągnięć edukacyjnych (klasyfikacyjnych) z poszczególnych przedmiotów otrzymuje ocenę wyrażoną cyfrą wg. skali od 1 do 6 a z zachowania wg. skali: wzorowe, bardzo dobre, dobre, poprawne, nieodpowiednie, naganne. Przyjmuje się, iż dodatkowo można
konstruować oceny opisowe z osiągnięć edukacyjnych i z zachowania ucznia
niepełnosprawnego także na II - gim i III - cim poziomie kształcenia - w takiej
sytuacji winno mieć to swoje odbicie w WSO;
uwaga! - uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym
otrzymują wyłącznie oceny opisowe na wszystkich etapach kształcenia, zarówno z
zachowania, jak i z zajęć edukacyjnych (bieżące i klasyfikacyjne). Klasyfikacja
śródroczna i końcoworoczna ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w klasach I - III polega na podsumowaniu jego osiągnięć edukacyjnych i ustaleniu jednej oceny klasyfikacyjnej oraz oceny z zachowania. Klasyfikacja śródroczna i końcoworoczna ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, począwszy od klasy czwartej szkoły podstawowej, polega na podsumowaniu jego osiągnięć edukacyjnych z zajęć edukacyjnych określonych w szkolnym planie nauczania (Dz.U. Nr 15 z 2002 roku, poz. 142). Szczególnie mocno w ocenie opisowej należy podkreślać zajęcia edukacyjne "Funkcjonowanie w środowisku", gdzie zamieszcza się informacje o osiągnięciach ucznia także z czytania, pisania, liczenia i inne). Ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym promuje się do klasy programowo wyższej, uwzględniając specyfikę kształcenia, w porozumieniu z jego rodzicami. Także o ukończeniu przez tego ucznia szkoły (klasy programowo najwyższej) postanawia rada pedagogiczna, uwzględniając specyfikę kształcenia, w porozumieniu z jego rodzicami;
dyrektor szkoły może zwolnić ucznia niepełnosprawnego z zajęć z wychowania fizycznego,
informatyki i technologii informacyjnej na podstawie opinii o ograniczonych
możliwościach uczestniczenia w tych zajęciach wydanej przez lekarza na dany okres. Nie
wszyscy uczniowie, także z niepełnosprawnościami fizycznymi, posiadają takie opinie, z
czego wynika, iż mają pełne prawo do udziału w tych zajęciach (uwaga: uczniowie z
różnego rodzaju niepełnosprawnościami mają bardzo dużą potrzebę ruchu, nie zawsze
możliwą do zaspokojenia na zajęciach z wychowania fizycznego, którą szkoła powinna
pomóc im zaspokoić!);
jeżeli uczeń realizuje ogólną, tą samą podstawę programową co zdrowi rówieśnicy, nie
wolno zwalniać go z żadnych innych zajęć niż wymienione powyżej (przedmiotów
nauczania), w szczególnych przypadkach można zmienić organizację nauczania danego
przedmiotu - uczeń niepełnosprawny na koniec semestru i roku szkolnego uzyskuje oceny
klasyfikacyjne ze wszystkich zajęć edukacyjnych (przedmiotów nauczania);
przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego, techniki, plastyki i muzyki w
odniesieniu do uczniów niepełnosprawnych należy brać pod uwagę wysiłek wkładany przez
ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć;
na podstawie opinii z publicznej lub niepublicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej lub orzeczenia publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej oraz na pisemny wniosek rodziców dyrektor szkoły może zwolnić ucznia z wadą słuchu z nauki drugiego języka obcego - czasem jest to język, który nie jest kontynuowany, postępować należy zgodnie z zaleceniami specjalistów i kierując się dobrem ucznia!);
ucznia niepełnosprawnego, posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, który ma opóźnienie w realizacji programu nauczania co najmniej jednej klasy, a który uzyskuje ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych oceny uznane za pozytywne (i zgodne z WSO szkoły) oraz rokuje opanowanie w jednym roku szkolnym programów nauczania dwóch klas, można promować do klasy programowo wyższej również w ciągu roku szkolnego (są to szczególne wypadki, wymagają skonsultowania z wizytatorem w KO);
uczniowie niepełnosprawni (oprócz uczniów umiarkowanie i znacznie upośledzonych)
przystępują do sprawdzianu w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej i egzaminu
przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum w warunkach i formie dostosowanych do ich dysfunkcji;
uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym nie przystępują do ww. sprawdzianów i egzaminów;
uczniowie z upośledzeniem w stopniu lekkim ze sprzężoną niepełnosprawnością (łącznie),
posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (z uwagi na sprzężoną
niepełnosprawność), którzy nie rokują kontynuowania nauki w szkole ponadgimnazjalnej,
mogą być zwolnieni z ww. sprawdzianu i egzaminu (na wniosek rodziców, po zaopiniowaniu przez dyrektora szkoły, zwalnia dyrektor OKE);
w przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania,
dostosowanie warunków ww. sprawdzianu i egzaminu następuje na podstawie tego
orzeczenia;
w przypadku absolwenta posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania
dostosowanie warunków i formy przeprowadzania egzaminu maturalnego do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych następuje na podstawie tego orzeczenia;
absolwenci chorzy lub niesprawni czasowo, na podstawie zaświadczenia o stanie zdrowia
wydanym przez lekarza, mogą przystąpić do egzaminu maturalnego w warunkach i formie
odpowiednich ze względu na ich stan zdrowia;
Rozporządzenie MENiS z dnia 30 lutego 2004 roku w sprawie warunków i trybu
przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do
innych, Dz.U. Nr 26, poz. 232 z 2004 roku:
do szkół podstawowych i gimnazjów ogólnodostępnych, integracyjnych i prowadzących
oddziały integracyjne przyjmowane są dzieci pełnosprawne na warunkach określonych w
rozporządzeniu, dzieci niepełnosprawne, posiadające orzeczenia o potrzebie kształcenia
specjalnego, na wniosek rodziców (prawnych opiekunów);
kandydaci z problemami zdrowotnymi (uczniowie przewlekle chorzy i niepełnosprawni),
ograniczającymi możliwość wyboru kierunku kształcenia ze względu na stan zdrowia,
ubiegający się o miejsce w szkole ponadgimnazjalnej, mogą otrzymać z poradni psychologiczno - pedagogicznej opinię wspierającą. Dzięki temu, przy przyjmowaniu do
szkół, w przypadku równorzędnych wyników uzyskanych w postępowaniu kwalifikacyjnym,
mają pierwszeństwo;
kandydaci niepełnosprawni i cierpiący na przewlekłe choroby, ubiegający się o przyjęcie do pierwszej klasy szkoły zawodowej powinni posiadać zaświadczenie lekarskie o braku przeciwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonym zawodzie.
Rozporządzenie MENiS z dnia 14 stycznia 2005 roku w sprawie zasad wydawania wzorów
świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonania ich
sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz odpłatności za wykonanie tych czynności Dz.U. Nr 58, poz. 504, sprostowanie: Dz.U.Nr 67, poz. 585:
uczniowie niepełnosprawni (z wyjątkiem uczniów z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym) z klasy integracyjnej lub klasy ogólnodostępnej otrzymują takie same świadectwa szkolne promocyjne i ukończenia szkoły jak uczniowie pełnosprawni (wg wzorów w ww. Dz.U.), na świadectwie nie wolno umieszczać adnotacji "klasa integracyjna" ani żadnych innych tego typu;
uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, uczęszczający do klas
integracyjnych lub ogólnodostępnych otrzymują świadectwa z adnotacją (na stronie
drugiej, nad "Wynikami klasyfikacji końcoworocznej") "uczeń (uczennica) realizował/a
program nauczania dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb na podstawie
orzeczenia wydanego przez zespół orzekający działający w (tu wpisuje się właściwą
nazwę publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej)". Uczniowie z upośledzeniem
umysłowym w stopniu lekkim, tak jak i inni uczniowie, otrzymują na świadectwie, od
klasy czwartej szkoły podstawowej wzwyż, stopnie wyrażone cyframi;
uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w klasie I-III otrzymują takie same świadectwa, jak uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (z ww. adnotacją) i oceną opisowa; od klasy IV szkoły podstawowej uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym otrzymują świadectwa promocyjne i kończące szkoły odmienne, wg. "własnego" wzoru, kolejno: MENiS - I/5/2; MENiS- I/10/2; MENiS - I/19/2; MENiS - I/25/2 (już bez ww. adnotacji). Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym zawsze na świadectwie otrzymują oceny opisowe bez względu na poziom nauczania;
świadectwo szkolne ucznia niepełnosprawnego, uczęszczającego do klasy integracyjnej,
pod wynikami klasyfikacji, podpisuje wychowawca klasy (jeden nauczyciel). Wychowawstwo klasy przydziela nauczycielowi dyrektor szkoły. Wychowawcą klasy integracyjnej może być nauczyciel wiodący (przedmiotowiec) lub nauczyciel wspierający (pedagog specjalny).
Rozporządzenie MENiS z dnia 19 lutego 2002 roku w sprawie sposobu prowadzenia przez
publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania,
działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji Dz.U. Nr 23, poz. 225 z późniejszymi zmianami: Dz.U. Nr 107, poz. 1003 z 2003 roku:
do dziennika lekcyjnego wpisuje się (między innymi) a) oznaczenia realizowanych
programów nauczania zawartych w zestawie nauczania dla danego oddziału - należy
oznaczyć także indywidualne lub zmodyfikowane programy nauczania dla poszczególnych
uczniów niepełnosprawnych b) tematy prowadzonych zajęć edukacyjnych dla całej klasy -
przy kolejnych tematach podpisuje się dwóch obecnych na zajęciach nauczycieli tj.
wiodący i wspierający; dodatkowo nauczyciele winni posiadać dziennik (lub zeszyt) do
odnotowywania szczegółowej tematyk zajęć bądź czynności uczniów niepełnosprawnych,
realizujących indywidualne lub zmodyfikowane programy - te adnotacje robi nauczyciel
wspierający (jeżeli jest na zajęciach) lub nauczyciel przedmiotu, jeżeli sam prowadzi
lekcje;
szkoła, w której uczeń niepełnosprawny korzysta z zajęć rewalidacyjnych lub innych
specjalistycznych, powinna prowadzić dodatkowe dzienniki zajęć, z wpisywanymi tam
(między innymi) indywidualnymi lub grupowymi programami pracy z uczniami niepełnosprawnymi oraz kolejne tematy prowadzonych zajęć;
wewnątrzszkolne ocenianie uczniów niepełnosprawnych może być także dokumentowane w innym niż dziennik lekcyjny dokumencie (np. osobnym zeszycie, gdzie nauczyciele odnotowują opisowo postępy ucznia), jednak oceny semestralne i końcoworoczne (wszystkie) wpisuje się do dziennika lekcyjnego;
Uwaga! w przypadku ucznia przewlekle chorego, dyrektor szkoły specjalnej zorganizowanej w zakładzie opieki zdrowotnej (szkoły przyszpitalnej, szkoły w sanatorium) przesyła dyrektorowi szkoły, do której dziecko powraca, pisemną informację o wynikach nauczania i zachowania uzyskanych przez dziecko w czasie pobytu w szkole przyszpitalnej lub sanatoryjnej. Dyrektor i nauczyciele szkoły, do której powraca uczeń, winni uwzględniać te oceny na każdym etapie kształcenia.
Opracowała
wizytator Monika Gołubiew
koordynator kształcenia i wychowania integracyjnego w woj. pomorskim
Wszelkich dodatkowych, szczegółowych informacji na temat pracy z uczniem niepełnosprawnym w szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych i z oddziałami integracyjnymi udziela wizytator Kuratorium Oświaty w Gdańsku Monika Gołubiew, tel: 0-606-928-104 i (058) 303-32-89.
Wątek: Prawo edukacji integracyjnej (Przeczytany 15810 razy)