Świadczenia dla nauczycieli
Nauczyciele obok wynagrodzenia za wykonywaną pracę są uprawnieni do innych świadczeń przyznanych im ustawą – Karta Nauczyciela. Z uprawnień tych mogą jednak skorzystać nauczyciele zatrudnieni w placówkach publicznych w wymiarze co najmniej 1 etatu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.
W ustawie z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2003 r. Nr 118 poz. 1112 ze zm.), która stanowi pragmatykę zawodową, ustawodawca określił, oprócz zasad i trybu zatrudniania, zwalniania, wynagradzania, również inne świadczenia związane z pracą.
W przepisach tych przyznał osobom zatrudnionym na stanowisku nauczyciela prawo do:
• jednorazowego zasiłku na zagospodarowanie,
• dodatku mieszkaniowego,
• dodatku wiejskiego,
• działki gruntu,
• pomocy zdrowotnej dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej,
• płatnego urlopu dla poratowania zdrowia (pełny wymiar),
• nagrody jubileuszowej (bez względu na wymiar zatrudnienia),
• nagród ze specjalnego funduszu,
• świadczenia urlopowego (bez względu na wymiar zatrudnienia),
• dofinansowania, dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli,
• dodatkowego rocznego wynagrodzenia (bez względu na wymiar zatrudnienia),
• odprawy emerytalno-rentowej,
• dodatku za tajne nauczanie.
• Zasiłek na zagospodarowanie
Karta Nauczyciela przyznaje osobom rozpoczynającym karierę zawodową w szkole lub placówce oświatowej prawo do zasiłku na zagospodarowanie. Zasiłek ten jest wypłacany na wniosek nauczyciela, na złożenie którego ma 2 lata od dnia podjęcia pracy w szkole. Wysokość tego świadczenia odpowiada dwumiesięcznemu otrzymywanemu wynagrodzeniu zasadniczemu i wypłaca je szkoła, w której nauczyciel jest zatrudniony w chwili składania wniosku.
Jeżeli nauczyciel nie przepracuje trzech lat w szkole lub placówce oświatowej, będzie zobowiązany do zwrotu otrzymanego zasiłku. Na umotywowany wniosek nauczyciela organ prowadzący może go zwolnić w całości lub w części z obowiązku zwrotu zasiłku.
Należy zaznaczyć, że prawo do otrzymania zasiłku na zagospodarowanie mają jedynie osoby posiadające wymagane kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela.
Prawo do tego zasiłku przyznano również osobom podejmującym pierwszą pracę zawodową w życiu w szkole lub placówce oświatowej, w sytuacji gdy zatrudnione są w kilku szkołach i w żadnej z nich nie mają 1/2 etatu, łącznie jednak ich wymiar wynosi co najmniej 1/2 wymiaru zajęć dla danego stanowiska.
• Dodatek mieszkaniowy
Prawo do tego świadczenia mają nauczyciele posiadający wymagane kwalifikacje, którzy są zatrudnieni na terenie wiejskim oraz w mieście liczącym do 5000 mieszkańców. Wysokość tego dodatku uzależniona jest od stanu rodzinnego nauczyciela oraz od miejscowości, w której nauczyciel jest zatrudniony. Zróżnicowanie w wysokości dodatku wynika z faktu, że jego szczegółowe zasady przyznawania określają organy prowadzące szkoły lub placówki oświatowe, uwzględniając posiadane środki finansowe.
Zasady przyznawania oraz wysokość dodatku zostały określone dla nauczycieli zatrudnionych w:
• placówkach prowadzonych przez organy administracji rządowej w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 16 maja 2001 r. (Dz.U. Nr 56, poz. 585),
• placówkach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego w regulaminach wynagradzania.
• Dodatek wiejski
Nauczycielom zatrudnionym na terenie wsi i w mieście liczącym do 5000 mieszkańców przysługuje odrębny dodatek w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego, który organ prowadzący szkołę może podwyższyć, jeżeli na terenie wiejskim występuje deficyt kadr. Dodatek ten otrzymuje nauczyciel posiadający wymagane kwalifikacje i jest zatrudniony w wymiarze co najmniej połowy tygodniowego wymiaru zajęć.
• Działka gruntu
Kolejnym świadczeniem, do którego mają prawo nauczyciele, jest prawo otrzymania działki gruntu szkolnego do użytkowania. Nie wszyscy jednak mogą z tego prawa skorzystać. Odnosi się ono wyłącznie do nauczycieli zatrudnionych na terenie wiejskim.
W przypadku braku gruntów szkolnych do zrealizowania tego uprawnienia organ prowadzący szkołę przydziela w miarę możliwości potrzebny obszar gruntu, jednak o powierzchni nie większej niż 0,25 ha.
• Urlop dla poratowania zdrowia
Nauczyciele zatrudnieni w pełnym wymiarze na czas nie określony mogą skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia, po przepracowaniu co najmniej 5 lat w szkole.
Do nieprzerwanej pięcioletniej pracy wlicza się także:
• okresy czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
• urlopy inne niż wypoczynkowy, trwające łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy. Jeżeli jednak przekraczają 6 miesięcy, wówczas wymagany okres do nabycia prawa do urlopu zdrowotnego zostaje wydłużony o czas nieobecności.
Nauczyciel podejmujący zatrudnienie lub prowadzący inną działalność sprzeczną z celami udzielonego urlopu, może być odwołany przez dyrektora z określeniem terminu, w którym jest zobowiązany do podjęcia pracy.
Urlopu dla poratowania zdrowia udziela dyrektor na okres jednorazowo do jednego roku w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia.
Minister Zdrowia w rozporządzeniu z 23 listopada 2000 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 1, poz. 13) określił tryb orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu, a w szczególności podmiot uprawniony do orzekania o stanie zdrowia oraz rodzaj zatrudnienia i działalność sprzeczną z celami urlopu.
Powyższe rozporządzenie wprawdzie utraciło moc prawną z dniem 22 października 2002 r., ale do dzisiaj nie został wydany nowy akt wykonawczy, zatem istnieje konieczność posiłkowego posługiwania się jego przepisami.
W okresie urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciel otrzymuje:
• wynagrodzenie zasadnicze,
• dodatek stażowy,
• dodatek tzw. wiejski, który jest związany z zatrudnieniem na terenie wiejskim oraz w mieście liczącym do 5000 mieszkańców, nie jest natomiast uzależniony od realizowania zadań lub pełnienia funkcji kierowniczych,
• dodatek mieszkaniowy, jeżeli wynika z przepisów płacowych obowiązujących w danej placówce.
• Nagrody jubileuszowe
Za wieloletnią pracę nauczyciele otrzymują nagrody jubileuszowe.
Wysokość tych nagród określa art. 47 ustawy – Karta Nauczyciela, zgodnie z którym nauczycielowi przysługuje:
• za 20 lat pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego,
• za 25 lat pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego,
• za 30 lat pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego,
• za 35 lat pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego,
• za 40 lat pracy – 250% wynagrodzenia miesięcznego.
Zasady ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 30 października 2001 r. (Dz.U. Nr 128, poz. 1418).
W myśl przepisów tego rozporządzenia do okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej wlicza się poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Nauczyciel nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu upływu okresu uprawniającego do niej bądź w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających nagrody jubileuszowe. Jednak nauczyciel jest obowiązany udokumentować swoje prawo do nagrody, jeżeli w jego aktach osobowych brak jest odpowiedniej dokumentacji.
WAŻNE
Pracodawca po sprawdzeniu posiadanych dokumentów powinien wypłacić pracownikowi należną mu nagrodę jubileuszową w dniu nabycia prawa lub w dniu dostarczenia brakujących dokumentów.
Nauczycielowi, z którym został rozwiązany stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, a któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.
• Nagrody dla nauczycieli
Ustawa Karta Nauczyciela gwarantuje utworzenie specjalnego funduszu z przeznaczeniem na nagrody dla nauczycieli za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze.
Fundusz ten tworzy się w:
• budżetach organów prowadzących szkoły w wysokości co najmniej 1% planowanego rocznego osobowego funduszu wynagrodzeń, z przeznaczeniem na wypłaty nagród organów prowadzących szkoły i dyrektorów szkół. Zasady przyznawania i wypłaty tych nagród zostaną określone w regulaminach wynagradzania,
• budżetach wojewodów łącznie w wysokości stanowiącej równowartość 2744 średnich wynagrodzeń nauczyciela stażysty, z przeznaczeniem na wypłaty nagród kuratorów oświaty,
• budżecie Ministra Edukacji Narodowej w kwocie stanowiącej równowartość 2015 średnich wynagrodzeń nauczyciela stażysty, z przeznaczeniem na wypłaty nagród tego ministra.
Szczegółowy tryb i kryteria przyznawania nagród dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, ze środków kuratora i Ministra Edukacji Narodowej, określił w drodze rozporządzenia Minister Edukacji Narodowej z 6 września 2001 r. (Dz.U. Nr 101, poz. 1093).
• Świadczenie urlopowe
W myśl przepisów ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.), w każdej szkole musi być utworzony zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.
Obowiązek taki wynika z art. 3 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym pracodawcy będący jednostkami organizacyjnymi, które prowadzą gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm.), tworzą fundusz bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników.
W świetle art. 53 Karty Nauczyciela, dla nauczycieli dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 8% planowanych rocznych środków przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe. Dla nauczycieli emerytów i rencistów dokonuje się odpisu na fundusz socjalny w wysokości 5% pobieranych przez nich emerytur i rent.
Przepisy Karty Nauczyciela wprowadziły obowiązek wypłaty nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku, z odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, świadczenia urlopowego w wysokości odpisu podstawowego (37,5% w 2002 r. wynosi 658,57 zł), ustalonego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym.
Serwis Prawno-Pracowniczy Nr 50/03 z dnia 14.12.2003
http://www.infor.pl/serwis.html?serwis=06&P180=I26.2003.050.000000800&krok=A
