Nauka czytania metodą Jagody CieszyńskiejOpracowała: mgr Barbara Machejek
Każde dziecko rozwija się, uczy poprzez kontakty z dorosłymi i rówieśnikami. W tych relacjach tworzy się jego hierarchia wartości, postawy społeczne, zachowania emocjonalne. Duży wpływ na rozwój dziecka we współczesnym świecie ma technika, która spowodowała rewolucję w sferze sposobów przekazywania informacji.
Środki przekazu dostarczają wielu informacji, zastępując często kontakt z książką. We współczesnym świecie przeważa stymulacja obrazowa.
Dziecko z łatwością uczy się obsługi komputera, korzystania z Internetu czy telefonu komórkowego, ale ma duże trudności w formułowaniu wypowiedzi, czytaniu ze zrozumieniem, słabiej rozwiniętą wyobraźnię.
Dziecko musi się nauczyć odczytywania wielu informacji, zestawiania ich, oceniania, porządkowania tak, aby je następnie wykorzystać w działaniu.
Dlatego nie można w jego rozwoju pominąć kontaktu z książką. Wspólne czytanie jest przygotowaniem do prowadzenia rozmów, kształtuje wyobraźnię dziecka oraz percepcję słuchową.
Język pisany i mówiony pełni ważną rolę w rozwoju dziecka i w poznawaniu świata. Im bogatsze słownictwo i lepsze umiejętności językowe, tym dziecko ma większe szanse na lepszy rozwój funkcji poznawczych.
Wymagania stawiane nauce czytania są coraz większe. Konieczna jest umiejętność selekcji informacji.
O tym jak będzie przebiegała nauka czytania decyduje poziom rozwoju psychofizycznego i społeczno-emocjonalnego dziecka. Na przebieg tego procesu ma także wpływ poziom rozwoju wielu funkcji takich jak:
* sprawność motoryczna (motoryka duża, mała, sprawność oralna),
* percepcja wzrokowa,
* percepcja słuchowa,
* umiejętności językowe,
* operacje myślowe,
* pamięć.
Zaburzenie rozwoju w obrębie jednej z tych funkcji może stać się przyczyną trudności w czytaniu i pisaniu. Obecnie wzrasta populacja dzieci o nieharmonijnym lub opóźnionym rozwoju, dla których opanowaniu umiejętność czytania i pisania staje się dużym problemem i zarazem wyzwaniem.
Utrzymujące się przez dłuższy czas trudności w czytaniu i pisaniu są przyczyną słabych wyników w nauce, prowadzą do obniżenia samooceny, braku wiary we własne siły i zaburzeń emocjonalnych.
Dzieci, u których w wieku przedszkolnym obserwuje się opóźniony rozwój mowy, wady wymowy, zaburzenia lateralizacji będą miały trudności w opanowaniu czytania (zwłaszcza ze zrozumieniem), pisania oraz w swobodnym posługiwaniu się językiem.
Opracowana przez Jagodę Cieszyńską metoda nauki czytania może być wykorzystana w pracy z dzieckiem dyslektycznym, z dzieckiem niesłyszącym, z alalią, dyslalią oraz z dzieckiem o obniżonej sprawności intelektualnej i autystycznym. Można ją również wykorzystywać we wczesnej nauce czytania w wieku przedszkolnym, dla dzieci rozwijających się prawidłowo.Podstawowym założeniem w tej metodzie jest czytanie sylabami, ponieważ są one podstawową jednostką w procesie percepcji. Sylaby, które dziecko poznaje stają się wzorem do odczytywania nowych wyrazów.W metodzie tej dla dziecka w wieku przedszkolnym stosuje się tylko wielkie litery drukowane, co umożliwia przeprowadzenie analizy i syntezy wzrokowej.
dla dzieci w wieku szkolnym zaleca się wprowadzanie wielkich i małych liter. Małe litery wprowadza się dopiero po opanowaniu przez dziecko liter wielkich. Kolejność wprowadzanych liter jest zgodna z kolejnością nabywania języka w procesie rozwoju, a ustaloną przez Jacobsona. Język pisany jest wtórny do mówionego, dlatego zachowanie kolejności rozwojowej mowy w czytaniu pomoże dzieciom z deficytami rozwojowymi w nauce czytania.
Nauka czytania dzieli się na 5 etapów. Każdą kolejną literę wprowadza się według zasady:
* powtarzanie (za nauczycielem),
* rozumienie (wskazywanie przeczytanej przez nauczyciela sylaby),
* nazywanie (samodzielne czytanie).
I etap
od samogłosek do sylaby otwartej
Czytanie rozpoczyna się od samogłosek prymarnych A U I wypisanych na kartonikach.
Kartonik z literą U ma z drugiej strony wypisaną literę Ó.
Dziecko powtarza litery odczytywane przez nauczyciela. Potem wskazuje odpowiednie litery czytane przez nauczyciela. Na końcu samodzielnie czyta,
a nauczyciel wskazuje. Ważna jest przemienność ról.
Następnie wprowadzamy samogłoski sekundarne O E Y
Czytanym samogłoskom towarzyszą rysunki ust.
Na tym etapie początkowo dziecko czyta pojedyncze litery, potem sekwencje tych samych liter AAA EEE OOO, a na końcu sekwencje różnych samogłosek
YIE UAI.
Po opanowaniu samogłosek wprowadzamy czytanie sylab otwartych ze spółgłoskami P i M:
PA PO PU PÓ PE PY PI
MA MO MU MÓ ME MY MI
według zasad obowiązujących przy czytaniu samogłosek.
Podczas czytania sylab dziecko rozwija swoją świadomość fonologiczną, konieczną do samodzielnego czytania tekstów.
Jest to etap stopniowego przechodzenia od czytania globalnego (symultanicznego),
w którym bierze udział prawa półkula mózgu, do czytania analitycznego (sekwencyjnego) lewopółkulowego. Wielokrotne powtórzenia umożliwiają dziecku nauczenie się słuchowego i wzrokowego różnicowania liter.
Na tym etapie wprowadza się jeszcze litery L i T
LA LO LU LÓ LE LI
TA TO TU TÓ TE TY
oraz globalne czytanie imion bliskich osób z dobieraniem podpisów do zdjęć.
Po opanowaniu sylaby LA czyta się imiona ALA OLA ULA ELA według schematu samogłoska + sylaba otwarta LA.
Etykiety z imionami dzieli się na sylaby i ponownie tworzy wyrazy z sylab.
Po utrwaleniu spółgłosek P M L T dziecko wyszukuje wypowiadane przez nauczyciela odpowiednie sylaby w zestawie zawierającym wszystkie poznane litery.
II etap
od sylaby otwartej do pierwszych wyrazów
Na tym etapie buduje się wyrazy z poznanych sylab. Wychodzi się od globalnego czytania wyrazów i rozumienia ich znaczenia, a potem zwraca uwagę z jakich sylab się one składają. Wspólnie z dzieckiem rozcina się wyrazy na sylaby i ponownie
z sylab układa wyrazy MAMA LALA LATO TOLA.
Na tym etapie wprowadzamy spółgłoski K i S
KA KO KU KÓ KE KI
SA SO SU SÓ SE SY
Dziecko czyta w sposób losowy wszystkie poznane sylaby - chodzi o czytanie całościowe i zwiększenie tempa czytania.
Wprowadzamy także czytanie według schematu
samogłoska : sylaba otwarta
APA OPO UPU EPE YPY IPI
APE OPE UPE YPE IPE
EPA EPO EPU EPY EPI
APO UPO itd.
Ćwiczymy czytanie dwóch sylab otwartych dobranych przypadkowo
MAKA LOPE MIKA MEKO itp.
Po utrwaleniu czytania tych sylab czytamy wyrazy 2-, 3-, 4-sylabowe,
ze zrozumieniem. Nie wprowadza się jeszcze wyrazów jednosylabowych, których czytanie sprawia dzieciom dyslektycznym trudności
SALA LATO KOTY MAKI SUMA
LUPA POLA MISA MOLE OKO OSA
III etap
czytanie sylab zamkniętych
Wprowadzamy czytanie opozycji
sylaba otwarta : sylaba zamknięta
PA PO PU PÓ PE PI PY
AP OP UP ÓP EP IP YP
Czytając te sylaby dziecko samodzielnie odkrywa ich strukturę. Najpierw czyta ono tylko sylaby zamknięte, a potem zestawy złożone z sylab zamkniętych i otwartych ułożonych w przypadkowej kolejności
MA OP AS EK MU LY AM IT
YM SA KO SU AT IL PE KA
Wszystkie sylaby zamknięte tworzą nowy zestaw służący do globalnego czytania (zautomatyzowanego). Następnie ćwiczymy czytanie dwóch sylab zamkniętych razem
APOM OPAM UPEM EPUM
IV etap
czytanie nowych sylab otwartych i zamkniętych
Wprowadzamy kolejne litery według następującej kolejności:
BA WA
ZA GA
CHA HA
NA FA
DA JA
ŻA RZA
CA SZA
ŁA CZA
DZA RA
DŻA
Dwuznaki ch i rz wprowadzamy równocześnie z h i ż.
Wszystkie dwuznaki zakreślamy kółkiem informując dziecko, że wymawiamy je jako jedną głoskę. Wykorzystując już znane dziecku sylaby możemy z nich budować wyrazy.
Ćwiczenia te przygotowują do czytania ze zrozumieniem i usprawniają analizę
i syntezę wzrokową i słuchową.
Następnie wprowadzamy sylaby według schematu
spółgłoska : samogłoska : spółgłoska
LIK BOT BAT TAK LOS
Dziecko wyszukuje wśród nich wyrazów mających znaczenie.
Po opanowaniu czytania wyrazów jednosylabowych wprowadzamy spółgłoski miękkie
NIA NIO NIU NIE NI
AŃ OŃ UŃ EŃ IŃ YŃ
ANIA ONIO UNIU ENIE INI YNI
SIA SIO SIU SIĘ
AŚ OŚ UŚ EŚ IŚ YŚ
ASIA OSO USIU ESIE YSI ISI
CIA CIO CIU CIE
AĆ OĆ UĆ EĆ YĆ IĆ
ACIA OCIO UCIU ECIE YCI ICI
ZIA ZIO ZIU ZIE
AŹ OŹ UŻ EŹ YŹ IŹ
AZIA OZIO UZIU EZIE YZI IZI
DZIA DZIO DZIU DZIE
ADŹ ODŹ UDŹ EDŹ YDŹ IDŹ
ADZIA ODZIO UDZIU EDZIE YDZI IDZI
W czasie tych ćwiczeń dziecko zapoznaje się ze sposobem zapisywania spółgłosek miękkich przed samogłoską i na końcu wyrazu.
Po utrwaleniu spółgłosek miękkich wprowadzamy samogłoski nosową Ą Ę. Należy przygotować listę wyrazów do czytania globalnego, w których Ą Ę znajduje się przed spółgłoskami półotwartymi, zwartowybuchowymi, dwuwargowymi, zwartoszczelinowymi, tylkojęzykowymi
Ł L B P T D C DZ CZ Ć DZ K G
WZIĄŁ ZĘBY KĄPIEL BĘDĘ PĄCZEK PIĘĆ ŁĄKA
Po zakończeniu tego etapu można dopiero wprowadzać wyrazy z grupami spółgłoskowymi. W tym celu w czytaniu wykorzystujemy okienko do otwierania kolejnych sylab w wyrazie, tak aby dziecko widziało tylko 1 sylabę, a spółgłoski
u zbiegu sylab były rozdzielone.
Został przygotowany zestaw wyrazów bardzo trudnych, tak aby dziecko wielokrotnie je odczytując nauczyło się czytać je globalnie. Są to np.:
JEST DWA TRZY DLA STOI KTO
LIST MOST STUKA KLOCKI STÓŁ
STĄD PTAKI DROGA PROSTO ZNA
SPORT TRUDNO TORT CHLEB SZKOŁA
LEKCJA PRACA
V etap
samodzielne czytanie tekstów
Układając teksty do czytania należy kierować się pewnymi kryteriami. Muszą być one ciekawe, dotyczyć codziennych przeżyć dziecka. Mają one służyć przezwyciężaniu oporów dziecka wobec czytania, rozbudzać w nim ciekawość i rozwijać przekonanie, że potrafi dobrze czytać.
Według G. Domana (cytat za J. Cieszyńską, s. 18, 2001): "każde dziecko niezależnie od wieku i stopnia uszkodzenia powinno uczyć się czytać, bo w ten sposób tworzy swoją inteligencję".
U dzieci z deficytami słuchu, autyzmem, o obniżonej sprawności intelektualnej,
z zaburzeniami mowy, nauka czytania wspomaga terapię i wpływa na poprawę artykulacji.
Dzieci, u których obserwuje się nieharmonijny rozwój psychomotoryczny, bądź opóźnienie rozwoju powinny być przed nauką czytania i pisania objęte ćwiczeniami mającymi na celu wyrównanie bądź zniwelowanie istniejących deficytów.
Dlatego przed rozpoczęciem nauki czytania, a także przez cały czas jej trwania prowadzi się ćwiczenia wspomagające, takie jak:
* ćwiczenia dużej i małej motoryki, proksji oralnej,
* ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej,
* ćwiczenia utrwalania kierunku od lewej do prawej,
* ćwiczenia operacji myślowych (klasyfikowanie, szeregowanie, rozwijanie myślenia symbolicznego i przyczynowo-skutkowego),
* ćwiczenia pamięci symultanicznej i sekwencyjnej.
Ćwiczenia powinny uwzględniać materiał tematyczny i atematyczny (abstrakcyjny).
Opracowała: mgr Barbara Machejek
http://www.wir-wydawnictwo.com/Moje sylabki - wczesna nauka czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną.http://www.arson.pl/index.php?products=product&prod_id=28Ćwiczenia słuchowe » książeczki z płytkami CD » sylaby i rzeczowniki
Seria logopedyczna "Słucham i uczę się mówić" Sylaby i rzeczowniki - zestaw 4 części
Książeczki: oprawa miękka
Zestaw zawiera: 4 części po 24 strony, 176 ilustracji + 4 płytki CD
Autor: Elżbieta Wianecka
Lektor: Elżbieta Wianecka