Zamieszczam jeden z wykładów z naszej konferencji. Myślę, że trochę obrazuje tę formę pomocy.
Andrzej Juros (Katolicki Uniwersytet Lubelski; Lubelski Ośrodek Samopomocy)CAŁOŚCIOWE PLANOWANIE ŻYCIA JAKO METODA PRACY ASYSTENTA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCHW ramach konferencji: „
Turystyka osób niepełnosprawnych w kontekście integracji osób niepełnosprawnych”; – Chełm 15 marca 2004 roku.
Każdy człowiek potrzebuje dla siebie oparcia społecznego w ludziach. Osoby niepełnosprawne w tym zakresie niczym się nie różnią poza tym, że w miarę pogłębiania się niepełnosprawności to oparcie musi być coraz bardziej zorganizowane. Jedną z form oparcia jest zaangażowanie asystentów. Należy wyraźnie odróżnić funkcje pełnione przez asystenta osoby niepełnosprawnej od funkcji opiekuńczych. Te drugie pełnią rolę zachowawczą, chroniąc osobę przed wykluczeniem, ograniczeniem samodzielności. Natomiast działania asystenta winny zmierzać do zwiększania pola samorealizacji osoby niepełnosprawnej. Do jej pełnej integracji w społeczności lokalnej.
„Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych" przyjęte w 1993 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, które Polska ratyfikowała mówi w części dotyczącej warunków decydujących o równoprawnym uczestnictwie, że w zakresie służb wspierających (Zasada 4) : „Państwa powinny wspierać opracowywanie programów nastawionych na świadczenie zindywidualizowanej pomocy za pośrednictwem osobistych asystentów i tłumaczy, zwłaszcza osobom głęboko upośledzonym lub dotkniętym sprzężonymi kalectwami. Programy takie zwiększałyby poziom uczestnictwa osób niepełnosprawnych w codziennym życiu – w domu, w pracy i w szkole oraz podczas zajęć rekreacyjnych.” (pkt. 6). Te zindywidualizowane „Programy pomocy personalnej powinny być tak zaprojektowane, by osoby z nich korzystające miały decydujący wpływ na sposób realizacji tych programów.” (pkt. 7). Takie zindywidualaizowanie i głęboki poziom niepełnosprawności sprawiają, że asystenci musza dysponować bogatymi umiejętnościami i metodami pracy.
W Polsce na dzień dzisiejszy program asystenta realizuje niewiele instytucji i organizacji pozarządowych.
Od 1999 roku Lubelska Fundacja Fuga Mundi realizuje program na zasadzie pracy wolontariuszy, którzy pomagają osobom niepełnosprawnym w wyjściu na zakupy, do kina czy dojeździe na kursy. Program "Asystenta" został wpisany do strategii rozwoju województwa lubelskiego (zob.
http://www.ffm.pl/g34.php ).
W podobnym okresie Polskie Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Szczecinie zrealizowało projekt nt. "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością intelektualną" . Dotyczył on:
• opracowania standardu usługi oraz szkoleń,
• przeszkolenia grupy osób zdolnych do świadczenia asysty oraz
• przygotowania
o osób niepełnosprawnych intelektualnie oraz ich
o rodziców lub opiekunów prawnych do korzystania z usług asystenta.
Lista predyspozycji i umiejętności asystenta:
• nawiązywanie kontaktu z drugą osobą. Zauważanie i poszanowanie jej potrzeb, odczytywanie komunikatów, szczególnie niewerbalnych.
• słuchanie i obserwowanie,
• wchodzenie w relacje podmiotowe, stwarzanie sytuacji wyboru, dawanie szansy na podjęcie zadania,
• określenie minimalnego koniecznego wsparcia, nie narzucanie pomocy,
• dyskrecja i lojalność,
• otwartość i optymizm, radość ze wspólnego współistnienia.
Dodatkowa wiedza dotyczy:
• Udzielania pierwszej pomocy w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia,
• Umiejętności wyszukiwania i wskazywania placówek i instytucji, w których niesprawni mogą znaleźć pomoc,
• Udzielanie pomocy w trakcie korzystania z tych placówek,
• Umiejętność poruszania się w gąszczu przepisów prawnych.
Wyróżniono trzy poziomy wsparcia:
• Osoby sprawne fizycznie, posiadające umiejętność podejmowania decyzji, samodzielne życiowo, z pełnym prawem obywatelskim, które wymagają doradztwa w skomplikowanych sprawach życiowych,
• Osoby, które są częściowo samodzielne, z umiarkowanymi ograniczeniami fizycznymi, z zaburzoną sferą podejmowania decyzji, które wymagają doradztwa i pomocy w rozwiązywaniu problemów życiowych, ale nie wymagają opieki bezpośredniej,
• Osoby, które są niesamodzielne życiowo, którym brakuje umiejętności podejmowania decyzji, mają duże ograniczenia fizyczne, wymagają doradztwa i bezpośredniej pomocy.
Strategia Rozwoju Miasta Szczecina Uchwałą Rady Miasta w kwietniu 2002 r. w miejskim programie działań na rzecz osób niepełnosprawnych zapisała do realizacji projekt "Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej".
Od lipca 2000 roku program, na zasadzie porozumienia z Fundacją Fuga Mundi, realizowany jest również przez szczecińską Fundacją Pomocy Chorym na Zanik Mięśni . (korzysta on dodatkowo z osób odrabiających zasadniczą służbę wojskową). Do zadań asystentów należy m.in. towarzyszenie w drodze do szkoły i na uczelnię oraz w podróżach środkami komunikacji publicznej, pomoc przy toalecie, jedzeniu, sprzątaniu osobom mieszkającym samotnie, opieka podczas pobytu w szpitalu i na spotkaniach towarzyskich, pomoc w pracy. Usługi są częściowo odpłatne. Asystent otrzymuje 1,5 - 2 zł za godzinę. Fundacja część środków pozyskuje z Urzędu Miejskiego w Szczecinie.
Działania warszawskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Stwardnienia Rozsianego, na rzecz wprowadzenia asystencji zaowocowały wykształceniem 48 asystentów w 2002 roku i 30 osób w roku 2003. Asystenci najczęściej pomagali:
- w załatwianiu spraw urzędowych,
- przy wizytach lekarskich,
- w kontaktach towarzyskich,
- przy dostarczaniu leków,
- w trakcie imprez kulturalnych.
Doświadczenia Szwecji wskazują, że za korzystanie z usługi asystenta płaci do 20 godz. tygodniowo budżet gminy, a jeśli asysta przekracza 20 godz. tygodniowo, koszty są pokrywane z ubezpieczenia społecznego osoby niepełnosprawnej. Natomiast w Anglii zakres usług asystenta ustalają lokalne władze, opierając się na interpretacji stosownych ustaw. Na takiej podstawie ocenia się sytuację na danym terenie i określa, ile osób może potrzebować tego rodzaju wsparcia. Odkąd zapotrzebowanie na pomoc asystenta przewyższyło możliwości organizacyjne, rodzaj pomocy oferowanej niepełnosprawnym podlega kryteriom ustalanym lokalnie w ośrodkach pomocy społecznej.
W Polsce dotychczas istnieją trzy Szkoły Policealne Pracowników Służb Społecznych (Katowice, Szczecin i Lublin), kształcące w zakresie asystent osoby niepełnosprawnej.
Jedną z ciekawszych metod możliwych do wykorzystania do organizowania pracy asystentów jest Całościowe Planowanie Życia . Umożliwia ona przekroczenie większości niebezpieczeństw, które zacierają różnicę między usługami opiekuńczymi a tymi działaniami, które ma realizować asystent. Przełamuje ona detrministyczne widzenie osoby niepełnosprawnej w kategoriach jej dysfunkcji. CPŻ wymusza konieczność zmiany sposobu widzenia osoby niepełnosprawnej i kształtowanie w profesjonaliście nowych kompetencji potrzebnych w procesie integrowania osoby niepełnosprawnej w społeczności lokalnej.
Całościowe Planowanie Życia (CPŻ) jest jednym ze sposobów budowania wspólnoty i społeczności lokalnej a zarazem procesem poprzez który osoby z niepełnosprawnością włączają się w jej nurt. Zmierza do przezwyciężenia bierności i podniesienia poczucia jakości życia osób z niepełnosprawnością. Włącza osobę z poważną niepełnosprawnością w centrum procesu ustalania celów i planów. Daje możliwość zaangażowania się członków rodziny, przyjaciół, znajomych oraz osób z szerszej społeczności w proces, w którym są równorzędnymi partnerami dla osób zawodowo wspierających osobę z niepełnosprawnością. CPŻ jest czymś więcej aniżeli tylko spotkaniem, jest to ciągły proces społecznej zmiany. Skuteczność planu zależy od osób z grupy wsparcia troszczących się by uczynić plany realnymi poprzez uczenie się rozwiązywania problemów, budowanie społeczności i zmianę organizacji w czasie.
CPŻ to proces wspierania osoby w tworzeniu wizji tego kim chciałaby być i co chciałaby robić. Uczenie się jak osoba pragnie żyć wyprzedza opis potrzeb, które winny być zaspokojone by pomóc osobie samodzielnie żyć. Podkreśla się wagę osobistych wyborów, talentów i marzeń, natomiast na plan dalszy schodzą potrzeby-ograniczenia. To osoba zainteresowana a nie profesjonalista posiada pełną kontrolę nad procesem. Przy wszystkich swych zaletach CPŻ nie zastępuje tradycyjnych form pomocy i rehabilitacji. Możliwość realizowania tego, co jest dla osoby ważne, sprawia, że wiele dotychczasowych negatywnych zachowań, określanych jako niemożliwych do usunięcia samorzutnie zanika.
Pozytywne widzenie ludzi, motywowanie poprzez inspirowanie, ubogacanie i umacnianie się: osób z niepełnosprawnością, ich rodzin i przyjaciół; zaangażowanie i rozwój społeczności; zmiany organizacyjne w samej instytucji wykorzystującej CPŻ to tylko niektóre z cech procesu, który określa się jako Budowanie mostów czy też Siła jednej świecy.
