Od 1 maja 2004 r. zmienia się system wspomagania rodzinyKto i na jakich zasadach wypłaci świadczenia rodzinneKto wypłaca świadczenia rodzinneOd 1 maja 2004 r. zmienia się system świadczeń rodzinnych - zasiłki rodzinne będą wypłacane na nowych zasadach. Dołączone do nich zostały także różne dodatki. Opisaliśmy je tydzień temu. Dzisiaj przedstawiamy zmienione reguły wypłaty świadczeń opiekuńczych.
Zgodnie z ustawą z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (DzU nr 228, poz. 2255) świadczenia rodzinne zastąpią od 1 maja 2004 r. istniejące zasiłki rodzinne, zasiłki wychowawcze oraz świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Ustawa określa warunki nabywania prawa do świadczeń rodzinnych oraz zasady ustalania, przyznawania i wypłacania tych świadczeń.
Zgodnie z ustawą świadczeniami rodzinnymi są:
1) zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
2) świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne.
Zasiłek pielęgnacyjnyZasiłek pielęgnacyjny przyznaje się, aby częściowo pokryć wydatki wynikające z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Jest on wypłacany niezależnie od dochodu rodziny i niezależnie od uprawnień do zasiłku rodzinnego.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
1) niepełnosprawnemu dziecku do ukończenia 16 roku życia,
2) osobie niepełnosprawnej powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 21 lat,
3) osobie, która ukończyła 75 lat życia.
Od 1 maja 2004 r. zasiłek pielęgnacyjny wynosi 142,00 zł miesięcznie.
Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w rodzinie zastępczej, chyba że przebywa poza instytucją zapewniającą całodobowe utrzymanie powyżej 14 dni w miesiącu. Nie przysługuje też osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.
Świadczenie pielęgnacyjneŚwiadczenie to przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 583 zł. Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 420 zł miesięcznie.
Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:
1) osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
2) osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty socjalnej, emerytury lub renty,
3) dziecko wymagające opieki przebywa, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę przez co najmniej 5 dni w tygodniu,
4) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to dziecko.
Należy podkreślić, że:
dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych,
dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka oraz świadczenie pielęgnacyjne
przysługujące za niepełne miesiące kalendarzowe wypłaca się w wysokości 1/30 dodatku lub świadczenia przysługującego za każdy dzień. Należną kwotę dodatku lub świadczenia zaokrągla się do 10 groszy w górę.
Gdzie i jak składać wnioskiUstalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek: małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, osoby uczącej się, pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej.
Wnioski trzeba będzie składać w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej lub, w wymienionych wyżej przypadkach, w miejscu pracy, służby lub w organie rentowym - na specjalnych drukach, których wzór określi rozporządzenie do ustawy.
Wniosek powinien zawierać dane dotyczące:
osoby występującej o przyznanie świadczeń rodzinnych, w tym: imię, nazwisko, datę urodzenia, PESEL, NIP, a w razie gdy nie nadano tych numerów lub jednego z nich - serię i numer dowodu osobistego lub paszportu,
dzieci pozostających na utrzymaniu osoby wymienionej wyżej, w tym: imię, nazwisko, numer PESEL, datę urodzenia, stan cywilny.
Do wniosku należy dołączyć:
1) Zaświadczenia o dochodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych każdego członka rodziny, wydane przez właściwy urząd skarbowy, zawierające informacje o:
a) wysokości dochodu,
b) wysokości składek na ubezpieczenia społeczne odliczonych od dochodu,
c) wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne odliczonych od podatku,
d) wysokości należnego podatku.
2) Zaświadczenia lub oświadczenia dokumentujące wysokość innych dochodów
3) Oświadczenie o deklarowanych dochodach osiąganych przez osoby podlegające przepisom o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, zawierające w szczególności informacje o:
a) wysokości dochodu,
b) wysokości należnych składek na ubezpieczenia społeczne,
c) wysokości należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne,
d) wysokości i formie opłacanego podatku dochodowego,
e) wysokości dochodu po odliczeniu należnych składek i podatku.
4) Inne zaświadczenia lub oświadczenia oraz dowody niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych, w tym:
a) dokument stwierdzający wiek dziecka,
b) orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności,
c) prawomocny wyrok sądu rodzinnego stwierdzający przysposobienie lub zaświadczenie sądu rodzinnego albo ośrodka adopcyjno- -opiekuńczego o prowadzonym postępowaniu sądowym w sprawie o przysposobienie dziecka,
d) prawomocny wyrok sądu rodzinnego orzekający rozwód lub separację,
e) orzeczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka,
f) zaświadczenie o uczęszczaniu dziecka do szkoły lub szkoły wyższej,
g) zaświadczenie z urzędu pracy o braku propozycji zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej dla osoby ubiegającej się o dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych,
h) zaświadczenie pracodawcy o terminie urlopu wychowawczego i okresie, na jaki został udzielony, oraz o okresach zatrudnienia.
Jakie są zasady ustalania prawa do świadczeń rodzinnychPrawo do świadczeń rodzinnych ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu zasiłkowego. Ustala się je na okres zasiłkowy, z wyjątkiem: dodatku z tytułu urodzenia dziecka, dodatku z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego, dodatku z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania oraz zasiłku pielęgnacyjnego.
Jeżeli organ odmówił przyznania świadczeń rodzinnych lub ustalenia ich wysokości, a było to następstwem jego błędu, to wypłata świadczeń może nastąpić za 3 lata wstecz, licząc od dnia zawiadomienia o popełnieniu błędu lub od dnia wydania decyzji prostującej błąd z urzędu.
W razie ustalania prawa do świadczeń rodzinnych uzależnionych od niepełnosprawności prawo do świadczeń rodzinnych ustala się na okres zasiłkowy, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W tym wypadku prawo do świadczeń rodzinnych ustala się na okres zasiłkowy, jednak nie dłuższy niż do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia. Prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. Wówczas prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.
Co, w razie zmianCo robić, gdy zmieni się liczba członków rodziny lub zajdą inne zmiany, które mają wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych? Osoba uprawniona powinna niezwłocznie powiadomić o tym organ wypłacający te świadczenia.
Osoby otrzymujące świadczenia rodzinne, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe muszą udzielić, na żądanie właściwego organu, wyjaśnień oraz informacji w sprawie okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych. Jeżeli osoba uprawniona odmówiła udzielenia wyjaśnień o okolicznościach wpływających na prawo do świadczeń lub nie udzieliła ich w wyznaczonym terminie, to ich wypłatę wstrzymuje się. Gdy osoba uprawniona udzieliła niezbędnych wyjaśnień, to świadczenia rodzinne wypłaca się od miesiąca, w którym wpłynęły wyjaśnienia do końca okresu zasiłkowego. Jeżeli wznowienie wypłaty wstrzymanych świadczeń rodzinnych nie nastąpi do końca okresu zasiłkowego, to prawo do nich wygasa.
Świadczenia rodzinne wypłaca się najpóźniej do 15 dnia danego miesiąca. W razie złożenia wniosku w sprawie ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych po 5 dniu miesiąca świadczenia rodzinne za dany miesiąc wypłaca się najpóźniej do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono wniosek.
Jednorazowy dodatek z tytułu urodzenia dziecka może być wypłacony do ukończenia przez nie pierwszego roku życia. Zaświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń rodzinnych są wolne od opłat.
Kiedy trzeba zwrócić nienależnie pobrane świadczeniaOsoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, musi je zwrócić wraz z ustawowymi odsetkami. Należności z tego tytułu przedawniają się z upływem 3 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności.
Kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych ustalone prawomocną decyzją podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń rodzinnych. Nienależnie pobrane świadczenia rodzinne podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Gdy zmienia się podmiot realizujący świadczenia rodzinne Jeśli zmienia się podmiot realizujący świadczenia rodzinne, to on musi poinformować o tym tego, kto je otrzymuje. Obowiązek ten dotyczy też wypłacających zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne lub wychowawcze do 30 kwietnia 2004 r.
Oznacza to, że pracodawca wypłacający do 30 kwietnia 2004 r. zasiłki rodzinne i wychowawcze swoim pracownikom powinien ich poinformować, że od 1 maja 2004 r. w razie ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz o dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego albo o dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka podmiotem właściwym do złożenia wniosku o zasiłek wraz z dodatkami nie jest pracodawca, ale urząd miasta lub gminy właściwy dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy.
Gdy natomiast zmiana podmiotu realizującego świadczenia rodzinne wynika ze zmiany w sytuacji osoby otrzymującej je, w szczególności gdy wiąże się ze zmianą miejsca zatrudnienia lub przejściem na emeryturę, rentę, uposażenie rodzinne lub rentę rodzinną, to wypłatę tych świadczeń przejmuje urząd miasta lub gminy właściwy dla miejsca zamieszkania uprawnionego. Wówczas ma on obowiązek niezwłocznie przekazać do właściwego dla miejsca zamieszkania uprawnionego urzędu miasta lub gminy posiadaną dokumentację dotyczącą osoby otrzymującej świadczenia rodzinne.
Pracodawca lub inny podmiot wypłacający świadczenia rodzinne powinien pozostawić w swoich aktach poświadczone przez siebie za zgodność z oryginałem kopie przekazanych dokumentów.
Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych przez pracodawców, a także przez jednostki, które zawarły umowę agencyjną lub umowę-zlecenie, zalicza się na poczet należnych składek na ubezpieczenia społeczne, z wyjątkiem świadczeń, których wypłata została uznana w drodze decyzji za bezpodstawną.
Decyzje w sprawie świadczeń rodzinnychOsoba, której świadczenia rodzinne wypłaca pracodawca, rolnicza spółdzielnia produkcyjna lub jednostka, która zawarła umowę agencyjną lub umowę-zlecenie, może wystąpić z wnioskiem do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ustalenie prawa do tych świadczeń i o wydanie decyzji. Z wnioskiem takim do ZUS może też wystąpić pracodawca, rolnicza spółdzielnia produkcyjna lub kierownik jednostki, która zawarła z wnioskodawcą umowę agencyjną lub umowę-zlecenie.
ZUS ma prawo skontrolować pracodawców, rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz jednostki, które zawarły umowy agencyjne lub umowy-zlecenia, czy prawidłowo postępują w sprawie przyznawania i wypłacania świadczeń rodzinnych.
Pracodawcy, rolnicze spółdzielnie produkcyjne lub jednostki, które zawarły umowę agencyjną lub umowę-zlecenie, są obowiązani do:
1) prowadzenia dokumentacji dotyczącej wypłat świadczeń rodzinnych,
2) występowania do oddziału ZUS o ustalenie uprawnień w przypadkach wątpliwych,
3) okazywania lub przedstawiania do wglądu wszystkich dokumentów dotyczących wypłaty świadczeń rodzinnych organom kontrolnym ZUS oraz innym organom uprawnionym do kontroli oraz udzielania w tych sprawach niezbędnych wyjaśnień i informacji,
4) podejmowania lub wstrzymywania wypłaty na polecenie ZUS.
Właściwe organy miasta i gminy, ZUS, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz organy emerytalne lub rentowe realizujące świadczenia rodzinne muszą prowadzić dokumentację dotyczącą postępowania w sprawie ich przyznawania i wypłacania." - KRYSTYNA TYMOREK, Radca prawny w Departamencie Ubezpieczeń Społecznych w Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
Kto wypłaca świadczenia rodzinneNa mocy ustawy do wypłaty świadczeń rodzinnych zostały powołane następujące organy: wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwi ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do świadczeń rodzinnych.
W pełni przejmą oni przyznawanie i wypłatę świadczeń rodzinnych dopiero od 1 września 2006 r. Jednak od 1 maja 2004 r. zaczną wypłaty zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami następującym uprawnionym:
osobom bezrobotnym oraz osobom pobierającym zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne,
osobom, którym do 30 kwietnia 2003 r. zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne przyznawały i wypłacały ośrodki pomocy społecznej,
osobom ubiegającym się o dodatki z tytułu:
* opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego
* samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych
* samotnego wychowywania dziecka
* osobom ubiegającym się o świadczenie pielęgnacyjne
osobom zatrudnionym lub wykonującym pracę na podstawie umowy-zlecenia lub umowy agencyjnej u pracodawcy zatrudniającego 31 marca 2004 r. nie więcej niż 4 pracowników,
osobom, którym są wypłacane za okres po ustaniu zatrudnienia zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,
posłom i senatorom,
osobom, którym po dniu wejścia w życie ustawy ustalone zostało prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej, renty socjalnej lub uposażenia rodzinnego.
W okresie przejściowym, czyli od 1 maja 2004 r. do 31 sierpnia 2005 r., płatnikami zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami: z tytułu urodzenia dziecka, z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego, z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania oraz zasiłków pielęgnacyjnych będą:
pracodawcy zatrudniający 31 marca 2004 r. co najmniej 5 pracowników - swoim pracownikom w czasie trwania ich zatrudnienia oraz osobom wykonującym pracę na podstawie umowy-zlecenia lub umowy agencyjnej,
właściwe jednostki organizacyjne podległe ministrowi obrony narodowej, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, szefowi Agencji Wywiadu, szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz ministrowi sprawiedliwości - żołnierzom lub funkcjonariuszom tych służb,
prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego - osobom podlegającym ubezpieczeniu społecznemu rolników,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych:
osobom ubezpieczonym, innym niż wymienione wyżej, prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz osobom duchownym
osobom, którym wypłacał emeryturę, rentę, rentę socjalną albo rentę rodziną do dnia wejścia w życie ustawy
rolnicze spółdzielnie produkcyjne - również swoim członkom, jeżeli są obowiązane do wypłaty świadczeń rodzinnych pracownikom,
jednostki, które zawarły umowę agencyjną lub umowę-zlecenie, jeżeli są obowiązane do wypłaty świadczeń rodzinnych pracownikom,
właściwe organy emerytalne lub rentowe osobom, którym wypłacały emerytury, renty, renty rodzinne lub uposażenia rodzinne, do dnia wejścia w życie ustawy.
Natomiast od 1 września 2005 r. do 31 sierpnia 2006 r. świadczenia rodzinne będą przyznawane i wypłacane jedynie przez:
* pracodawców zatrudniających 31 lipca 2005 r. co najmniej 20 pracowników - swoim pracownikom oraz zleceniobiorcom - na zasadach obowiązujących do 31 sierpnia 2005 r. pracodawców zatrudniających co najmniej 5 pracowników, oraz
* organy właściwe, czyli właściwe miejscowo urzędy miasta i gminy.
Od 1 maja 2004 r. zmienia się system wspomagania rodziny. Kto i na jakich zasadach wypłaci świadczenia rodzinne - Rzeczpospolita 02.03.04 Nr 32