Renta rodzinna. Warunki uzyskania świadczenia
Renta po śmierci męża lub po rozwodzie
Wdowa, której mąż w chwili śmierci miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniał warunki do ich uzyskania, nie pozostanie bez środków do życia. Jeżeli spełni określone warunki, ZUS przyzna jej rentę rodzinną. Prawo do renty przysługuje także rozwiedzionej małżonce.
Przesłanki nabycia prawa do renty rodzinnej przez wdowę zależą od tego, czy pozostawała ona z mężem do dnia jego śmierci we wspólności małżeńskiej. Gdy między małżonkami istniała wspólność małżeńska, wdowa, aby uzyskać świadczenie, musi spełnić jeden z warunków wymienionych w wierszu pierwszym tabeli – dotyczącym wieku, niezdolności do pracy albo wychowywania dzieci. Trzeba zaznaczyć, że pojęcie „wspólności małżeńskiej”, jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 25 października 2000 r., obejmuje nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową (III Aua 410/00, OSA 2001/6/25).
Warto wiedzieć
Wdowa, która nie spełnia warunków do uzyskania renty rodzinnej, a nie ma niezbędnych źródeł utrzymania, ma prawo do okresowej renty rodzinnej:
• przez rok od chwili śmierci męża;
• w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.
■ PRZYKŁADY
Mąż Anny T. (Tomasz T.) był emerytem. Anna T. została wdową w wieku 47 lat. Wychowuje dwoje ich dzieci – 13-letnią córkę i 22-letniego syna, który pracuje. W przedstawionej sytuacji do renty rodzinnej po zmarłym Tomaszu T. jest uprawniona córka (dzieci mają bowiem prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat) i Anna T. z tytułu wychowywania dziecka uprawnionego do renty, które nie osiągnęło 16 lat. Syn Anny i Tomasza T. nie nabędzie prawa do renty, gdyż nie uczy się, a po przekroczeniu 16 lat prawo do renty mają tylko dzieci uczące się. Annie T. i córce będzie przysługiwała jedna łączna renta rodzinna, która będzie podlegała podziałowi między osoby uprawnione na równe części.
Katarzyna K. ma 47 lat. Niedawno zmarł jej mąż – Janusz K. Syn Katarzyny K. (Jan) ma 24 lata i studiuje na I roku. Jan nie był dzieckiem Janusza K., choć był przez niego wychowywany. Ponieważ do renty rodzinnej uprawnione są nie tylko dzieci własne, ale także dzieci drugiego małżonka, Janowi będzie przysługiwała renta rodzinna. Podstawą jej przyznania jest kontynuowanie nauki. Renta będzie mu jednak przysługiwała do osiągnięcia 25 lat. Do renty nie będzie uprawniona wdowa po Januszu K., gdyż wdowa nabywa prawo do renty, jeżeli wychowuje co najmniej jedno dziecko mające prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia. Trzeba jednak zaznaczyć, że Katarzyna K. będzie mogła uzyskać prawo do renty po osiągnięciu 50 lat, a wcześniej, gdy stanie się niezdolna do pracy.
Osoba uprawniona do renty rodzinnej Warunki nabycia prawa do renty
Wdowa • osiągnięcie w chwili śmierci męża 50 lat albo bycie niezdolną do pracy albo wychowywanie co najmniej jednego dziecka, wnuków lub rodzeństwa uprawnionego do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole 18 lat życia, albo
• sprawowanie pieczy nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
• osiągnięcie 50 lat lub stanie się niezdolną do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych wyżej;
Wdowa, która nie pozostawała w z mężem we wspólności małżeńskiej
Małżonka rozwiedziona • spełnienie warunku z wiersza 1 albo 2 i posiadanie w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonego wyrokiem lub ugodą sądową.
Brak wspólności małżeńskiej – zaostrzone warunki
Wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, nabywa prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunku co do wieku, niepełnosprawności albo wychowywania dzieci, będzie miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony i to ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
■ PRZYKŁAD
Sąd wyrokiem rozwiązał małżeństwo między Anną K. i Tomaszem N. Wyrokiem tym nałożono na Tomasza N. obowiązek zapłaty alimentów na rzecz Anny K. Obowiązek alimentacyjny wygasł po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu. Anna K. i Tomasz N. zawarli wówczas umowę, na mocy której Tomasz N. zobowiązał się nadal płacić alimenty na rzecz byłej żony.
W przedstawionej sytuacji Annie K. nie będzie przysługiwało prawo do renty rodzinnej. Wynika to (bez konieczności analizowania innych warunków co do wieku, niepełnosprawności, wychowywania dzieci) z faktu, iż po stronie męża Anny K., w chwili jego śmierci, nie istniał obowiązek alimentacyjny, ustalony wyrokiem lub ugodą sądową.
Prawo do renty po rozwodzie
W zakresie uprawnień do renty rodzinnej sytuacja rozwiedzionej małżonki jest zrównana z sytuacją wdowy niepozostającej ze zmarłym we wspólnym pożyciu. Przyznanie jej prawa do renty zależy również od tego, czy w dniu śmierci męża był on obciążony obowiązkiem alimentacyjnym na podstawie wyroku lub ugody sądowej.
■ PRZYKŁAD
Karolina i Piotr F. rozwiedli się. Po dwóch latach zeszli się. Mimo że mieszkali i żyli ze sobą przez ponad 10 lat, nie zawarli powtórnie związku małżeńskiego. Piotr F. zmarł. Zostawił dwoje dzieci w wieku 5 i 10 lat. Karolina F. w chwili śmierci męża miała 45 lat i od urodzenia dzieci nie pracowała.
W przedstawionej sytuacji prawo do renty rodzinnej nabędą na pewno dzieci. Karolina F. tylko wówczas, gdy potwierdzi fakt istnienia w dniu śmierci męża obowiązku uiszczania na jej rzecz alimentów na podstawie wyroku lub ugody sądowej. Pozostawanie rozwiedzionych małżonków w konkubinacie nie daje podstaw prawnych do ustalenia prawa do renty rodzinnej po zmarłym byłym mężu, jeżeli nie zostaną spełnione wszystkie wymienione w tabeli warunki. Zaznaczyć trzeba, że rozwiedziona małżonka, która nie miała ze strony męża prawa do alimentów ustalonego wyrokiem lub ugodą sądową, nie może nabyć prawa do renty rodzinnej po nim, choćby pomiędzy nią a rozwiedzionym małżonkiem istniała w chwili jego śmierci więź uczuciowa, fizyczna i gospodarcza i to bez względu na czasokres trwania tej więzi i okoliczności, które na jej istnienie wpłynęły (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 1998 r., II UKN 461/97 OSNP 1999/1/22). Warunek dotyczący wspólności małżeńskiej ma bowiem zastosowanie do wdowy, a nie do rozwiedzionej małżonki.
http://www.gazetaprawna.pl/dzialy/2.html?numer=1183&dok=1183.2.119.2.27.1.0.1.htm
